Nautika opšta... > Ono što niste znali...

Dunavom kroz Srbiju

<< < (2/2)

deda:
Kroz Đerdapsku klisuru


Put rimskih imperatora


Planinski tesnac koji počinje posle velikog „Golubačkog jezera” (Dunav je ovde širok oko 6 kilometara) odnosno pored Golubačke tvrđave naziva se Đerdapska klisura (Iron Gate). To je najveća je rečna klisura u Evropi. Ðerdap se deli na dve klisure – Gornju i Donju klisuru. Gornja klisura obuhvata Golubačku klisuru i Gospođin vir, dok u Donju klisuru spadaju Kazanska i Sipska klisura.

Na samoj krivini, koju Dunav pravi ispod ostrva Moldava, smeštena je varošica Golubac. Privezište za čamce i jahte ogra­đeno je kamenom obaloutvrdom i ovde možete kupiti svežu ribu od lokalnih ribara. U blizini privezišta nalazi se benzinska pumpa, kao i solidno snabdevene prodavnice i pijaca, a u blizini uz šetalište pored Dunava nalazi se hotel Golubački grad.

Golubačka tvrdava na ulazu u klisuru (1039,4. kilometar) po mnogima je najlepše srednjovekovno utvrđenje na Dunavu. Iz XIV veka koju su naizmenično dograđivali i opsedali i zauzimali Srbi, Mađari, Turci i Austrijanci. Velika donžon kula u osnovi je poligonalna, a u gornjem delu cilindrična. U vodi je podignuta posebna kula, koja u svom srednjem delu ima izlaz, te se u slučaju opsade uvek moglo pobeći čamcem. Dubina reke oko utvrđenja sasvim je dovoljna, te možete da priđete čamcem ako želite izbliza da ga fotografišete.

Na ulazu u Golubačku klisuru Dunav se sužava na svega 300 metara. U užim delovima kanjona reka ubrzava svoj tok. Dubina vode na pojedinim mestima prelazi 50 metara. Golubačka klisura proteže se do Ljupkovske kotline, koja je dobila naziv po rumunskom selu Ljupkovu.

Selo Brnjica smešteno je na ušću Brnjičke reke i ima uređenu plažu sa tuševima. U kome se nalazi restoran Toma, jedan od najstarijih i najposećenijih restorana u Ðerdapu. Donji stari put kroz Đerdap na desnoj srpskoj obali Dunava, gradili su rimski imperatori, počevši od Tiberija, preko Klaudija i Dominicijana, do Trajana. Put je usečen u stene, a na nekoliko mesta je proširen drvenim galerijama. Put su uglavnom gradili robovi, a svaki od imperatora obeležio bi svoj deo postavljajući tablu. Najteži deo gradnje pripao je imperatoru Trajanu, koji je prosekao klisuru celom dužinom, čime je obezbedio snabdevanje legija i brži prolazak kroz klisuru, radi zauzimanja Dakije (današnja Rumunija). Put duž leve obale gradio je mađarski grof Sečenji od 1834. do 1837. godine. (Ova tabla, pre izgradnje Đerdapske brane i potapanja puta i obala Dunava Đerdepskim jezerom, Trajanova tabla je podignuta naviše tako da joj se može prići samo sa vode).

U klisuri se nalazi i čuveno arheološko nalazište Lepenski vir. Tu možete da pristanete samo na 1004,2. kilometru, a ako imate jahtu sa većim gazom, najbolje je da do obale dođete pomoćnim čamcem. Odavde ćete brzo stići do etno sela, a potom i do lokaliteta na koji je nakon izgradnje brane premešteno arheološko nalazište, kako ga ne bi potopila reka.. Arheološko nalazište Lepenski vir, poput Vinče kod Beograda spada u red najznačajnijih arheoloških lokaliteta u Evropi. Naselje iz doba neolita staro je oko 8.500 godina) i prošlo je kroz četiri razvojne faze. Naselje Lepenski vir predstavlja najstarije svedočanstvo o životu praistorijske zajednice ribara i lovaca uz Dunav, a napušteno je 4.500 godina pre nove ere.Na osnovu ostataka jasno se primećuje da je prvobitna zajednica bila lovačko-sakupljačka, nakon čega se razvila u zajednicu poljoprivrednika i stočara. Dok su drugi evropski narodi iz tog vremena bili nomadi, ostaci Lepenskog vira pokazuju da je ovo bilo stalno naselje. Pronađeni su ostaci kuća sa trapezastom osnovom i kamenim ognjištima, kao i ostaci nekih drugih građevina iz ovog doba. Arheolozi su pronašli i 54 kamene skulpture, koje predstavljaju njihova božanstva, kao i stilizovane ribolike glave ukrašene ornamentima. U neolitskoj tehnološkoj revoluciji, stanovnici Lepenskog vira pripitomili su životinje, naučivši ih da obrađuju zemlju, nakon čega su se preselili u krajeve sa većim parcelama. Uz nalazište koje će uskoro posle rekonstrukcije ponovo biti dostupno posetiocima nalazi se i Etno selo sa nekoliko karakterističnih drvenih seoskih kuća iz XIX veka, koje su prenete iz potopljenog sela Veliko Golubinje.

Donji Milanovac je gradić na obodu Porečke kotline, gde počinje Donja Đerdapska klisura. Ovde su pogodni uslovi za jedrenje, zahvaljujući izrazito jakom vetru. Stoga morate biti veoma oprezni ako želite da pristanete uz stari šlep, pored koga je danas pristanište i za veše putničke brodove. Na maloj uređenoj plaži pored Kapetan-Mišinog zdanja možete sipati gorivo. Donji Milanovac je naselje čija se lokacija tri puta menjala u novijoj istoriji. Prvobitno naselje nalazilo se uz samu obalu Dunava, a njegovi stanovnici su se, gonjeni najezdom Turaka posle I srpskog ustanka, preselili na ostrvo Poreč, a staro selo na obali Turci su spalili. Knez Miloš je zbog otežane komunikacije naselja sa ostrva preselio na desnu obalu Dunava i nazvao ga Milanovac, po svom sinu Milanu. Najzad, zbog izgradnje brane i podizanja nivoa Dunava izmešteno je na današnju lokaciju.

U Donjem Milanovcu nalazi se zdanje posvećeno kapetanu Miši Anastasijeviću, možda i najbogatijem Srbinu u XIX veku, koji je imao preko 100 brodova sa više od 1000 članova posade. U okviru ovog zdanja danas je nacionalni restoran uređen u etno stilu, sa sobama za noćenje, a u dvorištu zgrade postavljena je bista slavnog dunavskog kapetana. Veliki broj nautičara opredeljuje se za sidrenje nizvodno na ušću Porečke reke, gde je voda mirnija, bistrija i toplija nego u Dunavu. Ova lokacija je pogodna za ribolov, a ljubitelji se često hvale dobrim ulovom. Privezište za jahte ne postoji, pa vam preporučujemo da se usidrite u blizini obale, a do obale možete doći pomoćnim čamcem.

Od ušća Porečke reke, Dunav osam kilometara teče gotovo pravolinijski na severoistok i u ovom delu toka širok je 600-800 metara. U ovoj oblasti videćete grebene Karpatskih planina u Rumuniji, kao i planinu Miroč, na desnoj obali Dunava u Srbiji. Iz daljine će vam se učiniti da se ovi planinski masivi ukrštaju, sprečavajući dalju plovidbu rekom, ali kada se primaknete grebenima Veliki Čakor (na levoj obali) i Veliki Štrbac ( na desnoj obali), ukazuje se prolaz širok oko 150 metara. To je prolaz Veliki kazan, u kome će sonar na vašoj jahti verovatno pokazati najveću dubinu koju ste ikada videli tokom rečne plovidbe – gotovo 90 metara. Posebno atraktivan deo plovidbe kroz Ðerdap je prolaz kroz Kazane, koji predstavljaju deo Donje klisure. Plovidbu su nekada regulisale balon stanice, a jedna od njih, Varnica, danas je preuređena u turističko-informativni centar i pristani­šte za čamce i jahte. U blizini pristaništa predlažemo vam da posetite izvor bistre i pitke planinske vode. Druga signalna stanica pretvorena je u izložbeni salon likovne kolonije Pena.

Na levoj obali pažnju će vam privući veliki kameni lik dačkog vladara Dekabala, koji je bio veliki protivnik rimskog imperatora Trajana. Ovo delo je novijeg datuma, a radovi na njemu još uvek traju.

Posle Velikog kazana uplovićete u Mali kazan, koji je širok oko 300 metara i oivičen liticama.
Na 964,7. kilometru, možete sa vode videti Trajanovu tablu. Kada je izgrađena brana, tabla je malo izdignuta sa ovog mesta, kako se ne bi potopila. Trajanova tabla svedoči o slavi i moći imperatora Trajana, koji je 103. godine napravio put kroz ovaj, nekada neprohodni deo Ðerdapa. Pošto su delovi natpisa tokom vremena oštećeni, evo originalnog teksta, pa ga možete uporediti sa delovima koji su očuvani na tablii koji u prevodu sa latinskog jezika glasi: Imperator, Cezar, božanske nerve sin, Nerva Trajan Augustus Germanik, vrhovni sveštenik, zastupnik naroda po četvrti put, otac domovine, konzul po četvrti put, savladavši planinsko i dunavsko stenje, sagradio je ovaj put.

Trajanova tabla je sa kamenim blokom teškim preko 300 tona, ugrađena u stene, 12 metara iznad pređašnjeg mesta pre izgradnje Đerdapske brane 1969. godine. Uz Trajanovu tablu može se pristati samo manjim čamcima.

U okviru Oršavske kotline nalazi se prijatno mestašce Tekija, čije kuće nisu starije 40-tak godina jer je naselje tada ovde izmešteno, pre nego što je izgrađena hidroelektrana Đerdap, posle čega je nivo Dunava porastao i do ... metara. Mestašce je nekada bilo poznato po dunavskim locovima, koji su vodili brodove kroz najopasnije delove Đerdapa.

Tekija ima nekoliko restorana i dobro snabdevenih prodavnica, a sredinom avgusta ovde se održava velika turistička manifestacija Zlatna bućka Đerdapa, posvećena lovu velikih somova pomoću ribarske alatke koji se zove bućka. U okviru manifestacije možete se zabaviti učestvujući u kulinarskom ili muzičkom programu.

Na Berlinskim kongresom iz 1878. godine, Austrougarskoj je pripala obaveza da izgradi Sipski kanal. Ovu obavezu ipak je preuzela ugarska vlada, te angažovala snažnu mehanizaciju i veliki broj radnika. Kanal je svečano pušten u saobraćaj 27. septembra 1896. godine. Bio je dug 1843 metra i širok 80 metara, a dubina od tri metra pri najnižem vodostaju omogućavala je prolaz čak i velikim rečnim brodovima. Brodove je kroz kanal najpre vukao tegljač Vaškap, a 1916. godine Mađari su konačno postavili i lokomotivu, dugačku 2840. metara. Sipski kanal danas je samo jedan deo Đerdapskog jezera, koje je nastalo nakon podizanja brane i hidroelektrane na Dunavu, te je, samim tim, plovidba ovim delom rečnog toka postala laka i bezbedna.

Branu i hidroelektranu Đerdap I gradili su zajednički radom Jugoslavija i Rumunija u periodu 1964 -1972. godine. Brana ima 14 prelivnih polja, dve elektrane, te dve dvostepene brodske prevodnice, ali se često dešava da samo jedna od njih radi, dok je druga u remontu. Obe komore dugačke su po 310 metara i široke 34 metra, a visina od nivoa pune komore, do mosta iznad brane iznosi 10,4 metara. Prevođenje traje oko 80 minuta, a visinska razlika je između 15 i 20 metara. Tokom prevođenja kapetan prevodnice daje preko razglasa instrukcije plovilima koja se nalaze u komorama.

U dvorištu HE Đerdap čuva se II Traja­nova tabla, pronađena u Karatašu 1969. godine, na kojoj je sačuvan zapis o izgradnji kanala za bezbedniju plovidbu. Nizvodno od brane, Dunav neznatno ubrzava, protičući oko nekolicine malih rečnih ostrva.

U Karatašu, na 941. kilometru rečnog toka, nalaze se ostaci velikog rimskog utvrđenja Dijana. Tvrđavu je sagradio imperator Trajan u vreme velikih građe­vinskih radova, koji su bili sastavni deo priprema za pohod na Dakiju. Tvrđava je istovremeno štitila ulaz u kanal i prilaz Trajanovom mostu u Kladovu. Utvrđenje Dijana najbolje je očuvani rimski kastrum u Đerdapu.

Borislav Vasić, glavni i odgovorni urednik časopisa Nautičar

deda:
Od Kladova do ušća Timoka


Put jesetre


Kada prođe kroz prvu branu, Dunav jednim delom protiče kroz Kladovo prijatan ambijent, sa nekoliko živo­pisnih brežuljaka i većih naselja, sme­šte­nih uz obalu. Između dve brane na Du­navu je nastalo Drugo đerdapsko jezero, dugačko oko 80 kilometara, koje se proteže od Karataša do Prahova, tačnije od 943. do 863,5. kilometra dunavskog toka. Na izlazu iz Đerdapske klisure naići ćete na drevni gradić, a naspram njega, na suprotnoj obali smešten je rumunski grad Turn Severin, čije se brodogradilište, sa dokovima i velikim dizalicama, vidi veoma dobro sa desne obale.

Ulaz u marinu nalazi se pored samih zidina utvrđenja Fetislam, čije ime u prevodu sa turskog glasi „zaštita islama“. Ovakav naziv svedoči o značaju koji su turski sultani pridavali utvrđenju. Tvrđava se sastoji od Malog i Velikog grada. Mali grad podigao je sultan Sulejman Veličanstveni 1524. godine i tvrđava je bila glavna baza turskih trupa neposredno pre velikog pohoda ka centralnoj Evropi. Veliko utvrđenje građeno je u periodu od 1717. do 1739. godine, kada je oslabljena Turska, koja je nekada pokušavala da zavlada većim delom Evrope, morala da brine o odbrani sopstvenih teritorija. Posle sloma I srpskog ustanka, sultan Mahmud II obnavlja utvrđenje, u periodu od 1818. do 1839. godine. Tvrđava je imala šest bastiona, povezanih jakim bedemima, a oko utvrđenja bio je iskopan šanac, preko koga su se spuštali pokretni mostovi. Postojale su dve kapije prema kopnu – Baroš i Orospi, kao i jedna kapija prema Dunavu – Dunav kapija. Iznad ovih kapija bile su postavljene table sa natpisima u slavu Mahmuda II:

Čuvar vere i države šah popravi fetislamski grad. Ovaj uzvišeni šah, osvajač celog sveta, šah mahmud, aleksandru je ravan

Na samo sto metara nizvodno od marine, nalazi se Arheološki muzej Ðerdapa, u kome se čuva zaostav­ština iz praistorije i rimskog perioda. Poseta ovom muzeju svakako je neprocenjivo iskustvo, zahvaljujući kome ćete spoznati koliko je dragoceno arheološko blago Ðerdapa i koliki je bio njegovom značaj u antičkom periodu. U muzeju mo­žete pogledati uveličane fotografije arheoloških nalazišta, potopljenih podizanjem brana na Dunavu. Grad Kladovo nije bilo ugroženo i plavljeno gradnjom brana, pa je zato u gradu dobro očuvan stari deo. Crkva Svetog Georgija u centru grada podignuta je 1862. godine.

Kladovo ima veliki broj restorana sa letnjim baštama, te vam savetujemo da predahnete u nekom od njih, uživajući u velikom izboru jela i poslastica. Na obali dominira visoka zgrada hotela Đerdap. Vrhunski specijaliteti, koje vam predla­žemo da ovde obavezno probate, jesu kladovski kavijar i šnicle od morune i jesetre. Ovim ribljim vrstama je podizanjem brane preprečen put do njihovih prirodnih mrestilišta, pa ih, ako ste ljubitelji ribolova, možete uloviti samo ispod brane Đerdap II. Dok boravite u marini, obratite pažnju kako se nivo vode spušta, u zavisnosti od ra­da brane i hidroelektrane. U marini ne­ma redovnog čuvara, ali je sasvim bezbed­no da ostavite svoj čamac i odete do neke od dobro snabdevenih prodavnica u Kladovu ili do benzinske pumpe u blizini. Nizvodno od Kladova, na 928,9. kilo­metru, nalazi se jedan od očuvanih stubova Trajanovog mosta, koji mnogi istoričari smatraju pravim građevinskim čudom antičkog sveta. Most je izgrađen za samo dve godine (od 103. do 105. godine), u jeku priprema za veliko rimsko osvajanje Dakije (današnje Rumunije). Smatra se da je most konstruisao Apolodor iz Damaska, koji je u ono vreme bio ugledni civilni i vojni arhitekta imperatora Trajana. Most je bio dug 1127 metara i postavljen je na 20 stubova od opeke, koji su u donjem delu bili ukrašeni tesanim kamenom. Razmak između stubova bio je oko 50 metara, a najveći stubovi bili su dovoljno visoki, te se moglo nesmetano ploviti i pri najvišem vodostaju. Na stubove je bila postavljena drvena konstrukcija. Most je bio pod stalnom stražom, a u njegovoj blizini bilo je smešteno snažno vojno utvrđenje Kastel Pontes, čiji ostatke i danas možete videti. Trajanov naslednik Hadrijan naredio je da se drvena konstrukcija mosta zapali, kako bi sprečio najezdu varvarskih plemena. Po zapisima iz vremena cara Justinijana most je tada već bio srušen. Nizvodno od sačuvanog stuba nalazi se ostrvo Šimijan, na kome je utvrđenje Ada Kale iz turskog perioda.

U daljem toku plovidbe Dunavom, naići ćete na sela Mala i Velika Vrbica, Korbovo i Rtkovo, ali im teško možete prići čamcem zbog velikog broja pa­nje­va, koji su ostali u vodi posle gradnje II đerdapske brane. U blizini ovih nase­lja nalazi se niz arheoloških nalazišta: Ajmani su arheološko nalazište kod sela Mala Vrbica; Livade su nalazište u blizini Velike Vrbice, dok je Glameja I nalazište kod Rtkova. Od 916. kilometra toka Dunav naglo skreće i teče od istoka na zapad. Na 898. kilometru opet skreće ka jugu, pa na 892. zavija dalje prema zapadu. Ova krivina, kod rumunskog sela Hinova, zove se krivina na lakat.

U vreme kada se gradila II đerdapska brana, nastalo je i novo naselje sa pristaniptem - Brza Palanka, kako bi se stanovništvo stare Brze Palanke, potopljene u toku izgradnje brane, ovde moglo preseliti. U novo naselje preneti su spomenici srpskim ratnicima iz balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, kao i značajni etno-predmeti i fotografije. Najvažniji među njima, svakako su predmeti i slike iz vremena kada je u Brzoj Palanci službovao Vuk Stefanović Karadžić – jedan od reformatora srpske ćirilice. Sve je to izloženo u etno-kućama uz šetalište pored Dunava. Deo turističke ponude čine i velika plaža, motel i brojni restorani.

Ljubiteljima ekskluzivnog lova, u Brzoj Palanci su na raspolaganju poznata lovišta na jelene, muflone i drugu divljač.

Ploveći dalje, naići ćete na tri Vratnjanske kapije – prirodne kamene mostove iznad Vratnjanske reke. Mada su udaljene od Dunava, kapije predstavljaju nesvakidašnju prirodnu lepotu. Da biste došli do kapija, u Brzoj Palanci morate organizovati prevoz kopnom do sela Vratna, u kome se nalazi i istoimeni manastir iz XIV veka, a nedaleko od njega smešten je planinarski dom. Od Brze Palanke Dunav teče prema jugu, a na 876. kilometru toka nalazi se veliko ostrvo Mara, koje deli tok reke na dva rukavca.

Brana Đerdap II nalazi se pored Pra­hova, kod mesta Kusjak. Branu i hidro­elektranu gradili su zajedno jugoslovenski i rumunski radnici. Brana ima jednu komoru sa visinskom razlikom od oko 11 metara. Dimenzije komora iste su kao na brani Ðerdapa I, a prolaz ispod mosta visok je 17,7 metara.

Nizvodno od brane Dunav naglo ubrzava. Na desnoj obali, tokom leta je često postavljen veliki kamp sa stotinama ribolovaca, koji se trude da upecaju neku od morskih riba, zalutalu u vodu Dunava. Kada je brana Đerdap zatvorila prolaz, brojne morune, jesetre i druge ribe ostale su bez prirodnih mrestilišta. Kada imaju sreću da kod brane ulove neku od njih, ribari im uzimaju ikru, radi veštačke oplodnje i uzgajanja.

Moruna je najveća riba koja se može naći u Dunavu, sa uobičajenom težinom od oko 300 kilograma. Zabeleženo je da su alasi kod Zemuna 1793. godine ulovili morunu tešku preko 700 kilograma, a u starim alaskim porodicama u Đerdapu, čuvaju se fotografije dedova sa morunama od preko 500 kilograma. Druga morska vrsta, zalutala u Dunavu – jesetra, dostiže težinu do 50 kilograma.

Potopljena crnomorska flota nalazi se nizvodno od brane, na delu Dunava od sela Mihajlovac do Radujevca. Tu su Nemci, po naredbi generala Valtera fon Štetnara, potopili 130 brodova pred dolazak trupa Crvene armije, u jesen 1944. godine, a ova akcija poznata je pod imenom Dunavski vilenjak. Brodovi izranjaju iz vode kada je vodostaj dovoljno nizak. U avgustu 2006. godine teren se snimao i pripremao za vađenje brodova, ali to još nije urađeno.

Prahovo je značajan industrijski gra­dić na krajnjem istoku Srbije, u blizini Bugarske. Sa Rumunijom ga povezuje brana Đerdap II. U blizini Dunava sme­šteni su važni industrijski objekti, kao i proizvodna postrojenja, hemijske i naftne industrije. U samom naselju najstariji građevine su srpska pravoslavna crkva Vaznesenje Gospodnje. U prodavnicama i restoranima možete kupiti veoma kvalitetna vina iz ovog podneblja, koja su poznata kao vina iz Negotinske krajine. Pristanište carinske službe, rečne policije i Kapetanije Prahovo nalaze se na 861. kilometru dunavskog toka, gde morate obaviti sve carinske formalnosti ukoliko želite da nastavite krstarenje Dunavom u Rumuniji.

Selo Radujevac na 852. kilometru toka poslednje je naselje na teritoriji Republike Srbije, na čijoj obali je restoran i velika šljunkovita plaža. Na 845,65. kilometru u Dunav se uliva reka Timok, a na spoju dve reke nalazi se tromeđa između Srbije, Rumunije i Bugarske i kraj ovog vašeg putovanja Dunavom kroz Srbiju.

Borislav Vasić, glavni i odgovorni urednik časopisa Nautičar

Navigacija

[0] Indeks poruka

[*] Prethodna strana